Bozcaada Ayazma Şenliği
Bozcaada’da Ayazma plajına inen yokuşun sağında kocaman çınarların oluşturduğu gölgelik alan içinde, sürekli akan çift oluklu bir çeşme (Ayazma Çeşmesi), iki yapı ve küçük bir şapel (dua, ibadet alanı) bulunmaktadır. Bölgeye ismini veren Ayazma, “kutsal su” anlamına gelen Yunanca “hagiasme” kelimesinden türemiştir. Ortodokslar tarafından şifalı olduklarına inanılan su kaynakları için kullanılmış ve her birine aziz ve azizelerin isimleri verilmiştir.
1734 yılında Manolaki Manolidis tarafından Bozcaada’daki Ayazma’ya küçük bir manastır yaptırılarak, Hıristiyan azizelerinden Aya Paraskevi’ye adanmış ve onun ismi verilmiştir. Rum Ortodoks cemaatine ait bu manastır, Ayazma Manastırı olarak da bilinir. Diğerleri yıkılsa da bir zamanlar Bozcaada’da 36 tane olduğu söylenen manastırlardan biri olan yapı, uzun yıllar bakımsız olarak hizmet vermiş, geçen yıl bakımı ve çevre düzenlemesi yapılmıştır.
Yılın diğer günlerinde kapalı olan manastır sadece 26 Temmuz’da açılır. Aya Paraskevi’nin ölüm günü olan 26 Temmuz günü bu manastır ve çevresinde ayin gerçekleştirilir. Bu anma günü dinsel öğelerin yanında şenlik havasında da geçtiğinden halk arasında Ayazma Panayırı olarak isimlendirilir. Kutlamada, başta Bozcaada’daki Rum asıllı Türk vatandaşları, Yunanistan, Avustralya, Almanya, ABD olmak üzere dünyanın dört bir yanından çok sayıda Rum bir araya gelir.
Ayazma’da yemekler yenilip, şaraplar içildikten sonra canlı müzik eşliğinde danslar gerçekleştirilir, sirtaki oynanır. Manastırın alt kısmında bulunan dilek mağarasında ziyaretçiler mum yakarak dilekte bulunup adak adarlar. Şenlik herkese açıktır. Eskiden, gençlerin evleneceği kişileri görüp beğenmesine, kaynana adaylarının gelin beğenmesine de hizmet etmiş bir şenliktir.
AZİZE PARASKEVI KİMDİR?
Roma imparatoru Adrianos zamanında, Batı Trakya’da Yunan kökenli zengin bir ailenin üç kızından biri olan Paraskevi, 138-161 yıllarında yaşamıştır. Cuma günü doğduğundan ailesi tarafından Paraskevi ismi verilmiştir (Paraskevi Yunancada Cuma günü anlamına gelmektedir).
O dönem Romalılar Pagan dine mensuptur. Hıristiyanlık da yasak din olarak halkın içinde gizlice gelişmektedir. Yoğun baskılar yaşayarak dinlerini yaşamaya çalışan Hıristiyanlar yakalandıklarında dinlerinden ayrılmaya zorlanmakta, işkencelerden geçirilip öldürülmektedir.
Genç Paraskevi Hıristiyan dinini benimser. Yirmi yaşında ailesini kaybedince tüm mal varlığını Hıristiyanlığın propagandasında ve yayılmasında kullanır. Gizli Hıristiyan manastırlarında eğitilir. Kendisi de gezgin olarak bu dinin yayılmasında çalışmalarda bulunur. Paraskevi yaptığı din propagandalarında oldukça etkili olur. Ünü her yere yayılır. Romalı komutan Antonino tarafından yakalanır. Hıristiyanlıktan ayrılması ve Pagan tanrılarına tapınması için uyarılır. Paraskevi buna uymayınca 26 Temmuz günü kafası kesilerek öldürülür.
HIRİSTİYANLIK BİZANS’IN RESMİ DİNİ OLUYOR
395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye bölündükten sonra Doğu Roma İmparatorluğunun başkenti Byzantion’a (İstanbul) taşınır. Bizans İmparatorluğu kurulur ve Hıristiyanlık resmi din, Latince resmi dil kabul edilir. Bu tarihten başlayarak devlet eliyle kiliseler, ibadet mekânları yapılır. Yaygın biçimde Hıristiyanlık gelişmeye başlar.
Hıristiyanlığın yasak dönemindeki din adına çalışmalar yapılıp öldürülenlere aziz ve azize payesi verilir. Paraskevi’ye de Parthenomartis (din şehidi, Çilekeş Martir) unvanını verilir. Kendisi ile ilgili mitolojik ve dinsel kült geliştirilir; Azizenin çocuk isteyen kadınlara ve göz hastalarına yardım ettiğine inanılır. Kendisine dualar edilirken bu konularda yardımda bulunulması geleneği yerleşir.
PARASKAVİ KİLESE VE AYAZMALARI
Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Rusya, Makedonya ve Sırbistan’da pek çok şapel, ayazma ve kiliseye Azize Paraskevi’nin ismi verilir. Bozcaada’daki ayazma bunlardan bir tanesidir. İstanbul Hasköy’de, Beykoz’da, Tarabya’da, Arnavutköy’de, Beşiktaş’ta Aya Paraskevi Rum Ortodoks Kiliseleri bulunmaktadır.
Beşiktaş’ta, Çırağan Caddesi üzerinde Panaiya Kilisesi içinde, Arnavutköy’de Satış Meydanı ile Kamacı Sokak kavşağı köşesinde Taksiarhis Kilisesi’nin karşı köşesinde, Kuruçeşme’de, Kuruçeşme Caddesi’nde 38 numaralı binanın altında Paraskevi adına ayazma vardır. Beşiktaş’ta, Fulya Deresi Sokağı’nda Ihlamur Kasrı yanındaki yolun sonunda, halk arasında Molla Ayazması diye bilinen; Yeniköy deresi kenarında, eskiden Vincenti’nin bahçesi denilen ulu ağaçlarla dolu bir tepede birer Paraskevi ayazması bulunur.
BOZCAADA PARASKEVİ ANMASININ ÖNEMİ
İstanbul’da bulunan ayazmalarda Paraskevi’nin ölüm günü olan 26 Temmuzda düzenli biçimde törenler yapılmamaktadır. Bozcaada’nın çift kültürlü yaşamının devamına istinaden Paraskevi törenleri Başta Yunan anakarası ve adalarından katılım ile özel ilgi içinde düzenli biçimde yapılmaktadır. 2009 yılındaki töreni bizzat Fener Rum Patriği Bartholomeos yönetmiş, Fransa Ortodoks Metropoliti Emanuil ve Gökçeada Metropoliti Kirilos da bu törende yer almıştır.