• Facebook
• Twitter
• Google+
• Linkedin

“Adalar Kanunu” olarak bilinen kanun, yıllardır Bozcaada ve Gökçeada’da olduğu gibi zaman zaman ulusal basında da, azınlıkların açtığı davalarla da gündemden düşmeyen bir konu. 1923 tarihli ‘Lozan Antlaşması’ ile belirlenen ve Gökçeada ile Bozcaada’yı kapsıyan kanunun maddeleri çoğunlukla uygulanmasa da yasal olarak yürürlükte.

Lozan Antaşması ile Türkiye’ye bırakılan 2 adadan Gökçeada ve Bozcaada’da her ne kadar o dönem Rum nüfusu çoğunluk olsa da Türkiye’de azınlık konumunda olduğu için aslında “Adalar Kanunu” denilen kanun, azınlıkları korumak için Türkiye tarafından bir nevi tahattütname gibi.

Kanuna göre, Bozcaada ve Gökçeada’da belediye ve kaymakamlık yok, iki adada da yönetim adalı ahaliden oluşturulacak bir heyet ile yönetiliyor. Aynı zamanda kanuna göre, adadaki memurlar adalı olmak zorunda.

Ayrıca polis vb kolluk güçleri de tamamen ada ahalisinden olmak zorunda.
Örneğin 7’nci bir polis için Bozcaada ahalisinden gerekli yeterliliğe sahip kişi bulunamadı, bu durumda ilk önce Gökçeada ahalisinden bir kişi aranır ama Gökçeada’da da bulunmazsa Türkiye’de yaşayan  şartları yerine getirebilecek bir kişi adada polis olabiliyor.

Öte yandan Bozcaada ve Gökçeada’da ekonomiyi de yine adalılardan oluşturulması gereken “Mahalli İdare” yönetiyor. Belediyenin olmadığı, kaymakamlığın olmadığı adada sadece camii, kilise, hastane vb yerler hariç adadaki tüm kamu taşınmazları aslında Mahalli İdare’ye bağlı. Türkiye’de aslında sadece Bozcaada ve Gökçeada’ya özel olan “Mahalli İdare”nin başı her ne kadar Gökçeada ve Bozcaada’da kaymakam olsa da, Mahalli İdare’nin başkanı yine adalılardan oluşacak heyet arasından seçilmek zorunda.

ADALAR KANUNU NEDEN UYGULANMIYOR?

Zaman zaman basında da yer alan “Adalar Kanunu”nun uygulanmaması sıkça dava konusu oluyor. Türkiye’de yaşayan azınlıklar, dernekler, hatta kişilerin kanunun uygulanmadığına yönelik mahkemelere başvurduğu biliniyor.

Ancak Gökçeada ve Bozcaada, her ne kadar Lozan Antlaşması ile Bozcaada’ya bırakılsa da, “Adalar Kanunu” ile birçok tahaahhüt de vermişiz. Fakat sadece “Adalar Kanunu”nu kapsamayan Lozan Antlaşması’nda birçok madde hem Yunanistan hem de Türkiye’de karşılıklı olarak uygulanmamış, yerine getirilmiyor. Bu nedenle Türkiye’nin de Adalar Kanunu’nu uygulamadığı, yok saydığı ifade ediliyor.

Adalar Kanunu ile ilgili bir tahahhüt ise 2014 yerel seçimlerinde Bozcaada’da AKP Belediye Başkan Adayı Ali Balcı tarafından dile getirilmişti. Balcı, dönemin AKP Çanakkale Milletvekili İsmail Kaşdemir’inde olduğu seçim konuşmasında adadaki işsizlik meselesinin de adalar kanununu uygulayarak çözeceğini belirtmişti.

Bozcaada’da 2007-2019 yılları arasında görev yapan, görev yaptığı sürede ada tarihi ile ilgili çalışmalar yapan Sadi Demir, Osmanlıca olan Adalar Kanunu’nu Türkçe’ye çevirdi.

İşte madde madde hem aslı hem de Türkçeleştirilmiş Adalar Kanunu:​

KANUN NO: 1151

BOZCAADA VE İMROZ KAZALARININ MAHALLİ İDARELERİ HAKKINDA KANUN (*)

Kabul Tarihi: 25 Haziran 1927

Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 20 Temmuz 1927 - Sayı: 638

3.t. Düstur, c.8 - s.983

_____

(*) İl Özel İdarelerinde Geçici İş Pozisyonlarında İşçi Çalıştırılması ile ilgili olarak 4.6.2008 tarihli R.G.’de yayımlanan Yönetmeliği inceleyiniz.
_____

MADDE 1 - İmroz ve Bozcaadaları mahalli anasırdan mürekkep teşkilâtı hususiyeye tabi ve Çanakkale Vilâyetine merbut birer nahiyedir.

MADDE 1 - İmroz ve Bozcaadaları mahalli öğelerden birleşik özerk örgütü olan ve Çanakkale İline bağlanmış birer bölgedir.

MADDE 2 - Bu nahiyelerde intizamın temini için istihdam edilecek memur yerli ahaliden tâyin olunur.

MADDE 2 - Bu bölgelerde düzenin sağlanması için çalıştırılacak memur yerli halktan atanır.

MADDE 3 - Adanın menafii umuma ait mahallî işlerini tedvir ile mükellef bir "nahiye meclisi" bulunur; nahiye müdürünün riyaseti altında on âzadan terekküp eder. Meclis iki sene için müntahaptır. Ada ahalisinden olup Teşkilâtı Esasiye Kanununa tevfikan müntehiplik için lâzım gelen evsafı haiz olanlar bu meclise âza intihap ederler. Ve mebusluk evsafını câmi bulunanlar da nahiye meclisine âza intihap olunabilirler.

MADDE 3 - Adanın genel yararına ait mahallî işlerini yönetmek ile yükümlü bir "bölge meclisi" bulunur; bölge müdürünün başkanlığı altında on üyeden oluşur. Meclis iki sene için seçilir. Ada halkından olup Anayasaya uygun seçmenlik için gerekli olan niteliklere sahip olanlar bu meclise üye seçerler.  Vekillik niteliklerini bir arada bulunduranlar bölge meclisine üye seçilebilirler.

MADDE 4 - Meclis her sene nahiyenin senei âtiye bütçesini ve senei sabıka hesabı katisini tetkik ve müzakere etmek üzere Ocak ve Ağustos aylarında iki defa en fazla birer ay süre ve bölge müdürünün daveti ile içtimaatı âdiyesini akdeder. Hükümeti merkeziye veya nahiye müdürü lüzum gördüğü anda nahiye meclisi fevkalâde olarak içtimaa davet olunabilir.

MADDE 4 - Meclis her sene bölgenin bir sonraki yıl bütçesini ve geçmiş yıl kesin hesabını incelemek ve tartışmak üzere Ocak ve Ağustos aylarında iki defa, en fazla birer ay süreyle bölge müdürünün daveti ile olağan toplantısını yapar.  Merkezi Hükümet  veya bölge müdürü gerekli gördüğü zaman bölge meclisi olağanüstü olarak toplantıya çağırılabilir.

MADDE 5 - İdarei ummiyei vilâyat kanuniyle vilâyat meclisi umumilerine mevdu vazaif, Bozcaada ve İmroz nahiyelerinde nahiye meclislerine tevdi edilmiştir.

MADDE 5 – Genel idare il kanunu ile il genel meclisine bırakılmış görevler, Bozcaada ve Gökçeada bölgelerinde bölge meclislerine bırakılmıştır.

MADDE 6 - Mecmuu, ada idarei mahalliyesi varidatının yüzde birini tecavüz etmemek şartiyle reis ve âzaya beher içtima için meclisce takdir olunacak hakkı huzur verilir.

MADDE 6 - Tamamı, ada mahalli İdare gelirinin yüzde birini aşmamak şartıyla başkan ve üyelere  her bir toplantı için meclisçe uygun görülecek huzur hakkı verilir.

MADDE 7 - Meclisin mukarreratı kanuna mugayir veya vazife ve salâhiyeti kanuniye haricinde olarak ittihaz edilmiş olduğu takdirde re'sen veya bu kararlardan şikâyet edenlerin tahrirî müracaatı üzerine mukarreratı vâkıa, Canakkale vilâyeti İdare Heyetinin mütalâası alınarak, Dahiliye Vekâletince her zaman iptal olunabilir. Meclis mukarreratının ada menafi mahalliyesine mugayeretinden dolayı -ittihazı karar tarihinden on beş gün zarfında- itiraza nahiye müdürü salâhiyettardır. Bu takdirde müzakere zabıtnameleri ile karar metni, nahiye müdürünün itiraznamesi Çanakkale Vilâyetine gönderilir ve vilâyet idare heyetince bir karara raptolunur.

MADDE 7 - Meclisin almış olduğu kararlar, kanuna aykırı veya vazife ve salâhiyeti kanunu dışında sayılmış olduğu taktirde kendiliğinden veya bu kararlardan şikâyet edenlerin yazılı başvurusu üzerine kararları, Çanakkale İl İdare Kurulunun  görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığınca her zaman iptal edilebilir. Meclis kararlarının ada mahalli yararlarına aykırılığından dolayı –karar alma tarihinden sonra  on beş gün içinde itiraz etmeye bölge müdürü yetkilidir. Bu takdirde tutanaklar ile karar metni, Bölge Müdürünün itirazı Çanakkale İline gönderilir ve İl İdare Kurulunca bir karara bağlanır.

MADDE 8 - Meclis, muayyen olan zaman ve mekân haricinde içtima veya işbu kanun ile tâyin edilmiş vazifeleri ifadan imtina eylediği takdirde, bir ay zarfında yeniden intihap icra olunmak üzere, meclisi feshe Dahiliye Vekili salâhiyettardır.

MADDE 8 - Meclis, belirli zaman ve yer dışında toplanması veya bu kanun ile belirlenmiş görevleri yerine getirmekten kaçındığı taktirde, bir ay içinde yeniden seçim yapılmak üzere, meclisi feshe İçişleri Bakanı yetkilidir.

MADDE 9 - Kavanini muhtelife ile vilâyat idarei hususiyelerine ve belediyeye tevdi ve tahsis edilmiş olan varidat, bu iki adanın hususi bütçelerine müterettip varidatı mahalliyeyi teşkil eder.

Varidatı mahalliyeye ait tarife ve miktar ve nispetleri tanzim ve tâyin hususunda meclisi umumi ve meclisi beledilere raci olan vazife ve salâhiyetler bu iki adada nahiye meclislerine tevdi edilmiştir.

MADDE 9 – Çeşitli kanunlar ile İl Özel İdarelerine ve Belediyeye verilen gelirler, bu iki adanın özel bütçelerinde mahalli gelirleri oluşturur.

 Mahalli gelirlere ait çizelge ve ölçü ve oranlarını düzenleme ve belirleme konusunda genel meclis ve belediye meclisini ilgilendiren görev ve yetkiler bu iki adada Bölge meclisine bırakılmıştır.

MADDE 10 - Birinci maddede muharrer hidemat ve vaziifi mahalliyenin ifasına müteferri masraflar ile mahalli idareye müterettip hidematı ve müessesatta ifayı vazife eden memur ve müstahdemlerin maaş, tahsisatı fevkalâde ve ücretleri, bu iki adanın hususi bütçelerine ithali muktazi masarifi mahalliyeyi teşkil eder.

MADDE 10 - Birinci maddede yazılmış görevlerin ve mahalli görevlerin yerine getirilmesinden kaynaklanan giderler ile mahalli idareye ait olan görevleri ve Kurumlarca görevlerini yerine getiren memur ve  hizmetlilerin maaş, olağanüstü ödenek ve ücretleri, bu iki adanın özel bütçelerine koyulmasını gerektiren  mahalli giderleri oluşturur.

MADDE 11 - Adaların nahiye meclislerince tetkik ve müzakere edilen bütçe ve hesabı katiler, Çanakkale Vilâyeti idare heyetinin mütalâası alınarak, Dahiliye Vekâletinin tasdikı ile iktisabı kafiyet eder. Münakale, tahsisatı munzama ve fevkalâde suretleriyle bütçede vukua getirilecek tadilât aynı eşkâli kanuniyeye tabidir.

MADDE 11 - Adaların Bölge meclislerince incelenen ve tartışılan bütçe ve kesin hesapları, Çanakkale İl İdare Kurulunun görüşü alınarak, İç İşleri Bakanlığının onayı  ile geçerlilik kazanır. Mal aktarımı, ek ödenek ve olağanüstü yollarla bütçede meydana gelecek değişiklikler aynı şekilde kanuna tabidir.

MADDE 12 - Nahiye müdürü, adanın hususi bütçesinin âmiri ita ve malmemuru muhasibi mesulüdür. Ada emvali mahalliyesinin veznedarlığını ve tahsildarlığını ve sair kabız ve saf muamelâtını, Adanın memurini maliyesi, meclisçe takdir olunacak aidat mukabilinde, idarei mahalliye hesabına ifa ederler.

MADDE 12 – Bölge  müdürü, adanın özel bütçesinin ita amiri ve malmemuru sorumlu saymanıdır. Ada yerel mallarının veznedarlığını ve tahsildarlığını ve diğer alım işlemlerini, Adanın maliye memuru, meclisçe uygun görülecek para karşılığında, Mahalli İdare adına yerine getirir.

MADDE 13 - Her iki adada dini tesisat ile bunlara muhtas evkaf, idarei mahalliyenin nazareti ve Hükümeti merkeziyenin murakabesi altında cemaatlerine aittir. Cemaat mektepleri, hastane ve tedavihaneleri gibi gayri dinî tesisat ile bunlara merbuz ve mevkûf emvali gayrimenkule bütün mevcudatı menkulesi ve müştemilâtı ile ve kâffei hukuk ve vecaibi ile idarei mahalliyeye devrolunmuştur.

MADDE 13 - Her iki adada dini kuruluşlar ile bunlara bağlı vakıflar, mahalli idarenin gözetimi ve Merkezi Hükümetin denetimi altında cemaatlerine aittir. Cemaat okulları, hastane gibi dini olmayan kuruluşlar ile bunlara vakfedilmiş taşınmaz mallar, bütün varlıklar ,taşınırlar, eklentiler ile bütün hakları zorunlu olarak mahalli idareye bırakılmıştır.

MADDE 14 - Her iki adada maarif umur ve muamelâtı, Maarif Teşkilâtı Hakkındaki Kanun ile İlk Tedrisat Kanunu ahkâmına tevfikan tensik ve idare olunur. Tedrisat Türkçe, umumi, meccani ve lâdinidir. Çocuklarına kendi dini ve lisanını öğrettirmek istiyen veliler ehliyeti Hükümetçe musaddak ve tedrisatı Hükümetin daimi teftişine tabi bulunmak ve masrafı kendileri tarafından tesviye edilmek şartı ile hususi bir hocaya umumi mektep binaları dahilinde tahsis edilecek dershanelerde program ve ders saatleri haricinde tâyin olunacak bir saatte din ve lisan derslerini okutabilirler. Her iki adada nahiye Maarif Encümeni, tedrisatı iptidaiye meclisi salâhiyetini haiz olmak üzere nahiye müdürünün riyaseti altında tedrisat müfettişi veya başmuallim ve tabip ile nahiye meclisince kendi âzası içinden müntehap iki âzadan terekküp eder. (*)

MADDE 14 - Her iki adada Eğitim Öğretim işleri, Eğitim Öğretim Teşkilâtı Hakkındaki Kanun ile İlköğretim Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenir ve yönetilir. Öğretim Türkçe, genel, parasız ve laiktir. Çocuklarına kendi dini ve dilini öğrettirmek isteyen veliler, yeterliliği Hükümetçe onaylı, Hükümetin sürekli denetimi altında bulunmak ve giderleri kendileri tarafından ödenmek üzere özel bir öğretmene, okul binaları içinde  tahsis edilecek dershanelerde, program ve ders saatleri dışında belirlenecek bir saatte din ve dil derslerini okutabilirler. Her iki adada Bölge eğitim öğretim kurulu, ilköğretim meclisi yeterliliğine sahip olmak üzere bölge müdürünün başkanlığında eğitim müfettişi veya başöğretmen ve doktor ile bölge meclisince kendi üyeleri içinden seçilmiş iki üyeden oluşur. (*)

_____

(*) Madde 14, 5.2.1951 tarih ve 5713 sayılı Kanun'un ilgili maddesi hükmü gereğince yürürlükten kaldırılmış ve 16.7.1964 tarih ve 502 sayılı Kanun'un ilgili maddesi hükmü gereğince tekrar yürürlüğe konulmuştur.
_____

MADDE 15 - İdarei mahalliyenin nahiye müdürü tarafından mansup memur ve müstahdemleri ada ahalisinden olmak şarttır. Evsafı matlubeyi haiz kimse bulunmadığı takdirde diğer ada ahalisinden, bu da bulunmazsa Türkiye Cumhuriyetinin sair aksamı memaliki ahalisinden intihap olunabilir.

MADDE 15 – Mahalli İdarenin Bölge müdürü tarafından atanmış memur ve hizmetlileri ada halkından olması zorunludur. İstenilen özelliklere sahip kimse bulunmadığı takdirde diğer ada halkından, bu da bulunmazsa Türkiye Cumhuriyetinin adalar dışındaki halkından seçilebilir.

MADDE 16 - Her iki adanın zabıtai mahalliye heyeti adalar dâhilinde ve sahillerinde zabıtai mânia, adliye, belediye, sıhhiye ve sıhhiyei hayvaniye, saydiye, rüsumiye muamelâtı ile mükellef olmak üzere jandarma nizamnamesine tevfikan tensik edilir.

Zabıtai mahalliye efradının adalı olması şarttır. Şu kardar ki İmroz'da Bozcaadalı, Bozcaada'da İmrozlu efrat istihdamı ve adalar ahalisinden olan efrat ile zabıtai mahalliye kadrosu itmam edilemediği takdirde jandarma nizamnamesine tevfikan şeraiti matlubeyi haiz olmak üzere memleketin sair aksamı ahalisinden dahi efrat tertibi ve tahsisi cgaizdir. Zâbitan ve küçük zâbitan jandarma nizamnamesine tevfikan mekâtibi mahsusasından yetişmiş olmak şarttır. Adalarda işbu zabıtai mahalliye heyyetinin tensik ve ikames tarihinden itibaren mevcut polis ve jandarma kuvvetleri tebdil olunur.

MADDE 16 - Her iki adanın yerel polis kurulu adalar içinde ve sahillerinde idari kolluk olarak, adliye, belediye, sağlık ve hayvan sağlığı, avcılık izni, vergi işlemleri ile yükümlü olmak üzere jandarma tüzüğüne uygun olarak düzenlenir.

Mahalli polisin adalı olması şarttır. Gökçeada’da  Bozcaadalı, Bozcaada'da Gökçeadalı istihdamıyla ve adalar halkından olan kişiler ile polis kadrosu tamamlanamadığı durumda jandarma tüzüğüne uygun olarak aranılan koşullara sahip  olmak üzere ülkenin diğer halkından istihdam edilmesi uygundur. Subay ve astsubayların jandarma tüzüğüne uygun olarak özel okulundan yetişmiş olması zorunludur. Adalarda mahalli polis kurulunun düzenlenmesi ve yerine geçmesi ile var olan polis ve jandarma kuvvetleriyle değiştirilir.

MADDE 17 - Her iki adada sakin nüfus nahiye meclisince tesbit ve vilâyet idare heyetinin mütalâasiyle Dahiliye Vekâleti tarafından tasdik olunacak hudutlar dâhilinde mahallelere tefrik olunur. Her mahallede intihap hakkını haiz ahali kendi içlerinden aynı evsafı haiz üç kişiyi muhtar namzedi olarak intihap ve bunlardan birini nahiye müdürü muhtar nasbeyler. Mahalle ihtiyar heyetlerine mevdu vazaifi kanuniye müstakillen işbu muhtarın mesuliyeti tahtında ifa olunur.

MADDE 17 - Her iki adada ikamet eden nüfus bölge meclisince belirlenir ve il idare kurulunun görüşü ile iç işleri bakanlığı  tarafından onaylanacak sınırlar içinde bölgelere ayrılır. Her bölgede seçme hakkında sahip halk kendi içlerinden aynı niteliklere sahip üç kişiyi muhtar adayı olarak seçer ve bunlardan birini bölge müdürü muhtar olarak atar. Mahalle ihtiyar kuruluna verilmiş görevler kanunundan  bağımsız olarak muhtarın sorumluluğu altında yerine getirilir.

MADDE 18 - Çanakkale Vilâyeti İdarei Hususiye teşkilâtının Bozcaada ve İmroz nahiyelerine şümulü yoktur. Her iki nahiyede mevcut belediye idareleri ve belediye meclisleri ve köy ihtiyar merclisleri ve köy idareleri mülga olup bunlara ait menkul, gayrimenkul emval, kuyudat, vazaif ve muamelât ve kâffei vecaip ve taahhüdat mahallî idarelere intikal eder.

MADDE 18 - Çanakkale İl Özel İdaresi örgütünün Bozcaada ve İmroz bölgelerinde yetkisi yoktur. Her iki bölgede mevcut belediye yönetimleri ve belediye meclisleri ve köy ihtiyar meclisleri ve köy yönetimleri kapatılmış olup bunlara ait taşınır ve taşınmaz mallar ile resmi kayıtlar, görevler ve işlemlerin tamamı, zorunlu olarak mahallî idarelere geçer.

MADDE 19 - Her iki adada Türkiye Cumhuriyeti kavanin ve nizamatının işbu kanun ile kabili telif ahkâmı baki ve mer'idir.

MADDE 19 - Her iki adada Türkiye Cumhuriyetinin kanunları ve kuralları bu kanun ile uygulanabilir olanları geçerlidir.

MADDE 20 - Bu kanunun suveri tatbikiyesini mübeyyin olmak üzere Dahiliye Vekâletince ihzar kılınacak talimatnameler Heyeti Vekile karariyle Reisicumhur tarafından tasdik olunarak iktisabı meriyet eder.

MADDE 20 - Bu kanunun uygulamasını açıklamak üzere İç işleri bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikler, Bakanlar Kurulu kararı, Cumhurbaşkanı onayı ile yürürlüğe girer.

MADDE 21 - Bu kanun neşri tarihinden muteberdir.

MADDE 21 - Bu kanun yayım tarihinden geçerlidir.

MADDE 22 - Bu kanunun ahkâmını icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.

MADDE 22 - Bu kanunun hükümlerini uygulamaya Bakanlar Kurulu görevlidir.